Allergenenrecalls 2020: verwisseling grootste oorzaak

Het aantal allergenenrecalls in Nederland in 2020 is vergelijkbaar met 2019. Wat opvalt is dat het grootste deel (61%) van de allergenenrecalls afgelopen jaar veroorzaakt werd door een onjuiste etiket/productcombinatie. Dat was in 2019 nog 32%. Door verwisseling komt de informatie op het etiket niet overeen met het verpakte product. Investeren in het voorkómen van verwisseling zal het aantal terugroepacties flink laten afnemen.

Allergenenrecalls

In 2020 zijn in totaal 102 meldingen op de NVWA-website geplaatst, waarvan 51 betrekking hebben op allergenen. Buiten de meldingen door de NVWA zijn 6 allergenenrecalls gepubliceerd via andere websites (zie bronnen onderaan). Dit brengt het totaal op 108 terugroepacties en 57 allergenenrecalls. Bij de verdere analyse is uitgegaan van deze cijfers. Allergenen blijven, net als in voorgaande jaren, de belangrijkste oorzaak voor het terugroepen van voedingsmiddelen (53%). In de afgelopen jaren varieerde dit aandeel tussen 43% en 55%. De tweede oorzaak in 2020 is voedselinfectie (24%). Overige recalls worden veroorzaakt door productvreemde delen, chemische contaminatie en andere oorzaken.

Betrokken allergenen en productgroepen

Vrijwel alle 14 wettelijke allergenen zijn betrokken geweest bij één of meerdere recalls. Alleen voor lupine en weekdieren zijn geen producten uit de schappen gehaald. Er is een duidelijke top 3 van allergenen. Van de 57 recalls vormen 36 een risico voor consumenten met een allergie voor soja, melk en ei. Dit is een groot verschil met 2019. Meldingen voor soja en ei kwamen toen weinig voor. In veertien gevallen zijn meerdere allergenen niet juist gedeclareerd op de verpakking. Dit heeft altijd te maken met het verwisselen van etiket of product.
Een specifieke productgroep of branche is niet aan te wijzen voor de meeste producten met ongedeclareerde allergenen. Het is juist opvallend dat de allergenenrecalls voorkomen in allerlei productsoorten, van zoet tot hartig, van plantaardig tot dierlijk.

Oorzaken en trends

Op basis van de informatie in de meldingen is de (vermoedelijke) oorzaak toegewezen aan één van de basispijlers van allergenenmanagement. Deze indeling wordt ook gebruikt in de Code of Practice van SimplyOK. SimplyOK is een Europees certificeringsschema voor allergenenmanagement. De basispijlers van allergenenmanagement zijn:

1. Grondstofinformatie
2. Receptuurbeheer
3. Etiketinformatie (op basis van pijler 1 en 2)
4. Verwisseling van grondstoffen, halffabricaten of etiketten.
5. Kruisbesmetting (in de eigen productie of in de grondstoffen)

In 2020 is een duidelijke hoofdoorzaak aan te wijzen voor de allergenenrecalls. Van alle recalls had 61% te maken met verwisseling (pijler 4). De afgelopen jaren is een stijgende trend in recalls met deze oorzaak zichtbaar (zie figuur). Het gaat hierbij voornamelijk om het verpakken van een product met een verkeerd etiket of in de verkeerde verpakking. Hierdoor komt de informatie op het etiket niet overeen met het product dat in de verpakking zit. Voorbeelden in 2020 zijn selderij verpakt in de verpakking van peterselie of een vleesproduct met kaas met het etiket van een (melkvrije) vleesvervanger.

Verbetering mogelijk

Verwisseling heeft te maken met gebruik van een verkeerde grondstof of verpakkingsmateriaal. In de praktijk worden dergelijke fouten vaak veroorzaakt door menselijke fouten en onduidelijkheden. Door strakkere afspraken en duidelijke identificatie van producten en folies/ etiketten is een flinke reductie in foutkans te realiseren. Daarmee is het voorkomen van verwisseling een “grote vis” die door bedrijven aangepakt kan worden om recalls relatief eenvoudig terug te dringen en de voedselveiligheid te verbeteren.
In de praktijk zien wij dat verbeteringen mogelijk zijn op o.a. de volgende relatief eenvoudig te punten:

• opnemen en coderen van alle materialen en grondstoffen in productie- en verpakkingsorders;
• duidelijke fysieke identificatie van verpakkingsmaterialen en producten zoals afgewogen grondstoffen en halffabricaten;
• vrijgaveprocedure bij elke verpakkingswisseling van elk etiket/ folie/ doos welke op de verpakkingslijn gebruikt wordt;
• strikte werkwijzen over opslag en identificatie van:
  • aangebroken verpakkingen van grondstoffen
  • aangebroken of van de lijn gehaalde verpakkingsmaterialen
  • overgebleven (eind)producten aan het einde van de order
  • rework

In de Code of Practice van SimplyOK zijn meer aandachtspunten terug te vinden. Of maak gebruik van onze AllergenenScan, waarbij we alle verbeterpunten in kaart brengen.

België

De cijfers in België zijn moeilijk vergelijkbaar met de Nederlandse. In België worden allergenenwaarschuwingen uitgegeven. Dit is een aparte categorie meldingen. Voor communicatie van allergenenwaarschuwingen wordt een template met een vaste bewoording voorgeschreven. Hierbij wordt geen reden opgegeven. Een oorzaakanalyse is dus helaas niet mogelijk.
Wel is opvallend dat zowel het aantal allergenenwaarschuwingen als het aantal terugroepingen in België hoger ligt dan in Nederland. In België gaat in totaal om 259 meldingen ten opzichte van 102 in Nederland. Van de 259 meldingen in België waren 72 allergenenwaarschuwingen.

Ontwikkelingen wetgeving

Vanwege het hoge aantal allergenenrecalls de laatste jaren neemt de aandacht voor allergenenmanagement toe. Retailers stellen extra eisen aan hun huismerkproducenten, maar ook Codex Alimentarius heeft in 2020 de “CODE OF PRACTICE ON FOOD ALLERGEN MANAGEMENT” uitgebracht. Deze heeft ook invloed gehad op de aanpassing van Verordening (EG) nr. 852/2004, ook wel de Hygiëneverordening genoemd. Deze Europese wetgeving is nog niet officieel vastgesteld maar in ontwerpfase. De concept Hygiëneverordening is uitsluitend gericht op het voorkómen van kruisbesmetting (pijler 5). Het Codex-document belicht -hoewel minimaal en niet volledig- ook enkele andere pijlers. Gezien het grote aantal allergenenrecalls bij de andere pijlers is alleen aandacht voor kruisbesmetting niet voldoende om de gevaren voor de allergische consument te verminderen.
Bedrijven zullen dus meer moeten doen om voedselveiligheid te verbeteren. Vaak kan dat relatief eenvoudig maar wel zullen álle pijlers van allergenenmanagement aangepakt moeten worden.

Bronnen:
Productwaarschuwing.nl: www.productwaarschuwing.nl
Stichting Voedselallergie: www.voedselallergie.nl/alerts.html
Nederlands Anafylaxis Netwerk: www.anafylaxis.nl/
NVWA: www.nvwa.nl/onderwerpen/veiligheidswaarschuwingen/overzicht-veiligheidswaarschuwingen
FAVV: www.afsca.be/consumenten/waarschuwingen/