2019: allergenenrecalls nemen weer toe

Het aantal allergenenrecalls in Nederland is gestegen in 2019 ten opzichte van 2018. Niet alleen het absolute aantal is gestegen, maar in vergelijking met andere oorzaken is ook het aandeel allergenenrecalls gestegen. Meer dan de helft van de door de NVWA gemelde productwaarschuwingen is gerelateerd aan allergenen.

Nederland 

In 2018 waren in totaal 103 waarschuwingen over voedingsmiddelen op de NVWA-website geplaatst. In 2019 is dit gestegen naar 117 meldingen, waarvan 63 betrekking hadden op allergenen.

Vorig jaar waren allergenen al de belangrijkste oorzaak (40%) van recalls, maar in 2019 is dit percentage gestegen naar 54% van het totaal aantal meldingen over voedsel.
De tweede oorzaak is voedselinfectie (29%), met name door Listeria. De overige recalls worden veroorzaakt door productvreemde delen (14%), chemische contaminatie (3%) en andere oorzaken (1%).

Buitenland

In vergelijking met enkele andere landen is het aandeel van (door de overheid) gemelde allergenenrecalls in Nederland vrij hoog.
Alleen in het Verenigd Koninkrijk is het aandeel nog hoger (61%).

Soorten allergenen

Vrijwel alle 14 wettelijke allergenen zijn betrokken geweest bij één of meerdere recalls. Alleen voor lupine en weekdieren zijn geen producten uit de schappen gehaald. De meeste terugroepacties zijn uitgevoerd vanwege de aanwezigheid van ongedeclareerde (sporen van) melk, mosterd en gluten/tarwe; respectievelijk 19, 14 en 9 keer. Bij een etiket- of productverwisseling is vaak sprake van meerdere allergenen die niet vermeld staan op het etiket, waardoor meerdere groepen allergische consumenten risico lopen.

Het aantal producten met mosterdbesmettingen is opvallend hoog: in december zijn 9 terugroepacties geteld van verschillende producten zoals brood, koekjes en vleesvervangers. Deze zijn veroorzaakt door één grondstof besmet met mosterd. Een besmetting eerder in de keten heeft dus grote gevolgen voor diverse producten en bedrijven.

Productgroepen

De teruggeroepen producten komen uit verschillende productgroepen. Een echte uitschieter is niet te benoemen. Maaltijden (10), vleesproducten (6) en brood (6) vormen de top drie. Een bijzondere productgroep in 2019 zijn voedingssupplementen: er zijn 4 soorten supplementen teruggeroepen vanwege niet gedeclareerde pinda-olie.
Een andere opvallende productgroep vormen Aziatische importproducten. In 2018 is door het NVWA twee keer gewaarschuwd voor een onjuiste allergenendeclaratie bij dergelijke producten, in 2019 zes keer. De allergenen waren niet compleet of niet volgens de Europese wetgeving vermeld. De importeur is verantwoordelijk voor de juiste informatie op het product conform Europese wetgeving. In Australië is recent onderzoek gedaan naar de aanwezigheid van allergenen in 50 Aziatische producten. Hierbij werden in 23 producten allergenen aangetroffen die niet op de verpakking vermeld stonden. Blijkbaar schort het aan kennis en/ of communicatie over de wettelijke eisen en productsamenstelling tussen producenten in Aziatische landen en importeurs.

Oorzaken

Gezien het hoge aantal allergenenrecalls is genoeg ruimte voor verbetering van het allergenenmanagement bij levensmiddelenbedrijven. Op basis van de informatie in de meldingen is de (vermoedelijke) oorzaak ingedeeld in één van de basispijlers van goed allergenenmanagement:

1. Grondstofinformatie
2. Receptuurbeheer
3. Etiketinformatie
   (op basis van pijler 1 en 2)
4. Verwisseling van grondstoffen, halffabricaten of etiketten
5.  Kruisbesmetting

De oorzaken zijn grofweg gelijk verdeeld over foutieve etiketinformatie (pijlers 1 t/m 3), verwisseling (pijler 4) en kruisbesmetting (pijler 5), respectievelijk 36%, 32% en 26%. Dit is een verschuiving ten opzichte van het jaar ervoor toen verwisseling in meer dan de helft van de gevallen de oorzaak was. Hierbij moet opgemerkt worden dat het aantal recalls door kruisbesmettingen voor meer dan de helft bestaat uit de al genoemde negen mosterdbesmettingen. Als we deze niet meenemen, komt de verdeling over de oorzaken meer overeen met 2018.

Bij verwisseling is vaak sprake van een foutieve product-verpakkingscombinatie, namelijk bij 17 van de 21 meldingen. In vier situaties is een grondstofverwisseling de oorzaak, zoals verkeerde zakjes ingrediënten in een maaltijdpakket.

Meldingen

Recalls van voedingsmiddelen en andere consumentenproducten worden via de NVWA (nvwa.nl) gemeld maar ook via andere websites als productwaarschuwing.nl. Voor alleen allergeen-gerelateerde recalls kan voedselallergie.nl (Stichting Voedselallergie) en anafylaxis.nl (Nederlands Anafylaxis Netwerk) geraadpleegd worden, maar de meldingen op deze websites zijn verre van compleet. De meldingen door het NVWA blijken ook dit jaar weer sneller en completer te zijn dan het voorgaande jaar. Maar nog steeds is productwaarschuwing.nl de website waar de waarschuwingen allemaal en ook het snelst te vinden zijn. Zij hebben nog drie aanvullende meldingen ten opzichte van de NVWA gedaan.

Auteur: Dorinda Voorhoeve-van Dam
Bronnen:
Stichting Voedselallergie: https://www.voedselallergie.nl/alerts.html
Nederlands Anafylaxis Netwerk: http://www.anafylaxis.nl/
Productwaarschuwing.nl: https://productwaarschuwing.nl/
NVWA: https://www.nvwa.nl/onderwerpen/veiligheidswaarschuwingen/overzicht-veiligheidswaarschuwingen
Recalls België: http://www.afsca.be/consumenten/productterugroepingen/ en http://www.afsca.be/consumenten/waarschuwingen/
Recalls Duitsland: https://www.lebensmittelwarnung.de/bvl-lmw-de/liste/lebensmittel/deutschlandweit/100/0
Recalls Verenigd Koninkrijk: https://www.food.gov.uk/news-alerts/search/alerts
Recalls Frankrijk: https://www.oulah.fr/les-rappels-de-produits-en-2019/
Recalls Verenigde Staten vlees: https://www.fsis.usda.gov/wps/portal/fsis/topics/recalls-and-public-health-alerts/current-recalls-and-alerts
Recalls Verenigde Staten, anders dan vlees: https://www.fda.gov/safety/recalls-market-withdrawals-safety-alerts
Onderzoek Australië: https://www.newfoodmagazine.com/news/100226/almost-half-of-imported-asian-food-found-with-undeclared-allergens/