Voedselallergie
Voedselovergevoeligheid is de overkoepelende term voor alle overgevoeligheidsreacties op voedsel. Voedselallergie, niet-allergische voedselovergevoeligheid (ook wel intolerantie genoemd) en coeliakie (reacties op gluten) vallen allemaal onder. Het zijn echter verschillende aandoeningen met andere verschijnselen.
Klachten
De klachten die kunnen optreden bij voedselovergevoeligheid lopen erg uiteen. Klachten treden op:
- in het maagdarmkanaal (jeuk in de mond, misselijk, buikpijn, spugen, diarree),
-
op de huid (jeuk, uitslag, eczeem, vochtophoping),
-
op de ogen (gezwollen, tranen, rood),
-
in de luchtwegen (verstopte neus of loopneus, astma, heesheid, kortademigheid),
-
bloedomsloop en hart (anafylactische shock met eventueel dood tot gevolg). Dit is alleen mogelijk bij een allergie.
Voedselallergie
Bij een voedselallergie worden de klachten veroorzaakt door een abnormale reactie van het afweersysteem. Het afweersysteem maakt specifieke antistoffen aan tegen eiwitten die in de voeding voorkomen. Dit kunnen bijvoorbeeld eiwitten uit melk of noten zijn. Omdat het afweersysteem heel specifiek reageert, is de hoeveelheid allergeen die een reactie kan veroorzaken erg laag.
Deze reactie kan alleen bij een voedselallergie optreden. Bij intolerantie of coeliakie is dit niet mogelijk door andere reactiemechanismen.
Drempelwaarden
Bij een voedselallergie maakt het afweersysteem specifieke antistoffen aan (o.a. IgE) tegen eiwitten die in de voeding voorkomen, bijvoorbeeld bepaalde eiwitten uit koemelk of noten. Eiwitten die de eigenschap hebben allergische reacties te kunnen veroorzaken, worden ook wel allergenen genoemd. Omdat het afweersysteem specifiek reageert is de hoeveelheid allergeen dat een reactie kan veroorzaken erg laag. De gevonden drempelwaarden - waarbij het allergeen geen reacties meer oproept- lopen sterk uiteen per persoon. Toch zijn er initiatieven genomen om algemene drempelwaarden vast te stellen, waarbij allergische reacties bij allergische patienten onwaarschijnlijk zijn. Deze drempelwaarden worden gebruikt in risicobeoordelingen van kruisbesmetting met allergenen. Klik hier voor meer informatie over drempelwaarden.
Allergeniciteit
Het verhitten door koken of frituren heeft in de meeste gevallen geen invloed op de allergeniciteit, ondanks dat het eiwit denatureert. Klik hier voor meer informatie over de invloed van procesbewerkingen.
Prevalentie
Onderzoekers schatten dat ongeveer 1 tot 7% van de mensen in Europa last heeft van voedselallergie. Onder kleine kinderen komt het meer voor dan onder volwassen. Er zijn aanwijzingen dat voedselallergie steeds vaker voorkomt. Kleine kinderen kunnen over een allergie "heen groeien", met name bij allergieën voor koemelk en kippenei. Een allergie voor pinda daarentegen blijft meestal levenslang bestaan. Volwassenen komen vaak niet van hun voedselallergie af.
Sommige allergieën komen meer voor in bepaalde geografische gebieden, waarschijnlijk veroorzaakt door verschillen in voedingspatronen. Zo komt sesamallergie veel voor in het Midden-Oosten en allergie voor selderij in het Mediterrane gebied, maar minder in onze streken.
In veel gevallen reageren mensen niet op één stof maar op meerdere. Meervoudige allergieën komen veel voor. Een aantal combinaties van allergieën treden vaker op; dit verschijnsel wordt kruisovergevoeligheid genoemd. Dit verschijnsel treedt meestal op bij voedingsmiddelen die tot een nauw verwante (botanische) familie behoren.
Coeliakie
Coeliakie (spreek uit: seuliakie) is een een reactie op gluten -de eiwitten uit bepaalde granen. Hierbij spelen IgE-antistoffen geen rol, maar een ander deel van het afweersysteem. Het is geen allergie maar een auto-immuunziekte. Er zijn ook andere klachten. Een anafylactische reactie treedt niet op bij het eten van gluten. Bij patiënten met coeliakie wordt het darmoppervlak aangetast waardoor voedingsstoffen slecht worden opgenomen. Deze ziekte is chronisch van aard en uit zich in diverse klachten zoals buikpijn, darmklachten maar ook door bijeffecten door tekorten aan voedingsstoffen. Door het volgen van een glutenvrij dieet kan het dunne darmslijmvlies zich herstellen. Dit duurt ongeveer een jaar. Maar elke keer als toch gluten gegeten worden, treden weer nieuwe beschadigingen op.
Lactose-intolerantie
Bij voedselintolerantie reageert het lichaam ook op bepaalde voedingsmiddelen, maar speelt het afweersysteem geen rol. Er worden geen antistoffen door het lichaam gemaakt.
Lactose, een van nature aanwezig melksuiker, is een voorbeeld hiervan. Bij lactose-intolerantie worden de klachten veroorzaakt doordat de melksuiker niet verteerd kan worden. Dit is een stofwisselingsprobleem. Lactose wordt dan een voedingsbron voor de darmbacteriën die het omzetten in gassen. Dit veroorzaakt krampen, winderigheid en diarree. Vaak kunnen mensen met een lactose-intolerantie nog wel een kleine hoeveelheid lactose verdragen.
Meer informatie lactosevrije producten
Behandeling en voorkomen van reacties
Hoewel de symptomen van allergische reacties bestreden kunnen worden met medicijnen bestaat de enige behandeling van voedselovergevoeligheid uit het weglaten van de stoffen die de allergische reacties veroorzaken. Afhankelijk van de stof(fen) waarop iemand reageert is dat een lastige klus waarvoor veel kennis over de samenstelling en etikettering van voedingsmiddelen nodig is. Daarnaast treden er allerlei praktische problemen op zoals het uitleggen van de situatie aan familie, vrienden maar ook bijvoorbeeld aan een peuterspeelzaal of een restaurant. Tevens is de verkrijgbaarheid van bepaalde producten moeilijk, is op vakantie gaan lastig en raken mensen zelfs in een sociaal isolement.
Het is dus belangrijk dat op het etiket van producten duidelijke en volledige allergeneninformatie staat. Zowel over de ingredienten als mogelijke kruisbesmetting met allergenen. Ook bij niet-voorverpakte voedingsmiddelen, zoals in restaurants, is deze informatie van (levens)belang.
In Europa is dan ook allergenenwetgeving van kracht.