Oorzaakanalyse omvang allergenenrecalls 2017

Retailers en voedingsmiddelenfabrikanten in Nederland hebben in 2017 flink wat producten terug moeten roepen. Van de 65 door de NVWA gepubliceerde voedselveiligheidsmeldingen hield 63% verband met allergenen. Via andere kanalen zijn echter nog 13 aanvullende meldingen gedaan, waarmee het totaal op 54 meldingen komt.
Uit een oorzaakanalyse blijkt dat veel recalls veroorzaakt worden door fouten in de etiketinformatie en verwisseling van etiketten of product. Voor verbetering van allergenenmanagement is een andere benadering van kwaliteitsborging binnen productiebedrijven nodig.

Oorzaken

Bij bestudering van de meldingen bleken de belangrijkste onderliggende oorzaken een foutief opgesteld etiket (pijler 1, 2 en 3 zie onder) met 52% en etiketverwisseling (pijler 4) met 32%. Slechts bij 3 meldingen speelde kruisbesmetting een rol. In veel gevallen ging het fout in het ontwerp van het etiket doordat allergene ingrediënten niet of onduidelijk vermeld werden. In meer dan 10% van de gevallen bleek de omverpakking van een samengesteld product niet correct (bijvoorbeeld een maaltijdpakket). Daarnaast werden ook productiefouten gemeld waardoor het product een andere samenstelling had.

Allergenenmanagement

De terugroepingen zijn vaak terug te voeren tot hetzelfde type oorzaken. Allergenen Consultancy heeft vijf basispijlers voor een goed allergenenbeheer vastgesteld, welke ook uitgewerkt worden in de Code of Practice van SimplyOK:

1. Grondstofinformatie van de leverancier
2. Receptuurbeheer
3. Ontwerp van het etiket (op basis van pijler 1 en 2)
4. Voorkom verwisseling van grondstoffen, halffabricaten of etiketten. Bij verwisseling komt de informatie van het etiket niet overeen met de samenstelling van het verpakte product.
5. Voorkom kruisbesmetting/ onbedoelde aanwezigheid en voer kwantitatieve risico-beoordeling uit (op basis van VITAL®)

Kruisbesmetting met allergenen bleek slechts in een beperkt aantal gevallen de oorzaak van een allergenen recall. Producenten zullen hun allergenenmanagement moeten verbeteren door niet alleen te focussen op hygiëne en gevaren van het productieproces maar vooral de ondersteunde processen en informatiestromen te verbeteren. De kern van allergenenmanagement bestaat uit het leveren van een product met volledige en betrouwbare allergeneninformatie, zodat de consument zelf een veilige keuze kan maken.

Gemelde producten

Tien van de veertien wettelijke allergenen kwamen voor in de meldingen van 2017. Over de allergenen vis, mosterd, lupine en weekdieren zijn geen meldingen geweest. Het meest veelvoorkomende allergeen bij de recalls was melk (20), een opvallende tweede plaats was voor selderij (10), gevolgd door gluten (8). In 2016 kwamen noten het meest voor in de allergenen recall meldingen.
Het aantal productterugroepingen van A-merk fabrikanten ten opzichte van private label (huismerken van supermarkten) was redelijk gelijk, met een kleine meerderheid voor private label (57%).
Bij 5 allergenen recalls droeg het product een vrij-van-claim, zoals glutenvrij of lactosevrij, terwijl dit niet het geval bleek.
Meldingen hadden betrekking op diverse productgroepen, maar verreweg de meesten hadden betrekking op de groep vleesproducten en –bereidingen (15), gevolgd door olie, kruiden en specerijen en chocolade.

Kruisbesmetting

Opvallend was dat bij deze meldingen ook producten zijn mét een waarschuwing voor de mogelijke aanwezigheid van het bewuste allergeen op het etiket. Een dergelijke waarschuwing weegt niet mee in de risicobeoordeling door de NVWA, zelfs als de fabrikant een goed allergenenmanagementsysteem hanteert. Bij de risicobeoordeling wordt alleen vastgesteld of sprake is van overschrijding van de reference dose. Daarboven wordt actie ondernomen. Aangezien de Nederlandse reference doses laag zijn, is dit in veel gevallen gelijk aan ‘niet-detecteerbaar’. Deze werkwijze impliceert dat kruisbesmetting niet toegestaan is.
Het voorkomen van kruisbesmetting is in de praktijk echter erg complex. Het kan voorkomen dat, ondanks allerlei voorzorgsmaatregelen, een allergeen ingrediënt soms toch (in lage hoeveelheden) in een product terecht komt. Verdere afstemming is nodig tussen de verschillende stakeholders om te bepalen aan welke eisen een goed allergenenmanagementsysteem moet voldoen zodat een onderbouwde waarschuwing voor de mogelijke aanwezigheid van een allergeen op het etiket gezet kan worden. Uiteraard moet voor de consument ook duidelijk zijn dat er sprake is van een reëel risico zodat de waarschuwing niet genegeerd wordt.

Meldingen versnipperd

De openbare toegankelijkheid van de informatie omtrent allergenen recalls is verbeterd de afgelopen jaren, maar is nog steeds niet volledig. Op de website van de NVWA zijn niet alle meldingen te vinden. Via het netwerk van patiëntenorganisaties en de website Productwaarschuwing.nl zijn nog 13 aanvullende meldingen gedaan. Vaak dagen tot soms zelfs meer dan week eerder dan de NVWA. Productwaarschuwing.nl miste slechts 3 meldingen en is hiermee de meest volledige en vaak ook de snelste informatiebron voor allergische consumenten.

Naschrift 17-2-2018: in de uitzending van het tv-programma Kassa is aandacht besteed aan de late en niet volledige meldingen op de website van de NVWA.

Bronnen:
Stichting VoedselAllergie http://www.voedselallergie.nl/#alerts
Nederland Anafylaxis Netwerk (NAN) http://www.anafylaxis.nl/
Productwaarschuwing.nl https://www.productwaarschuwing.nl/?s=allergie
NVWA https://www.nvwa.nl/onderwerpen/waarschuwingen-levensmiddelen/documenten
SimplyOK: www.simplyok.eu 

Contact opnemen Leesmeer