Nieuwsitem van 05-11-2018
Nieuwe regels lactosevrij en andere vrij-van claims
Steeds meer producten met claims als lactosevrij, vrij van zuivel, glutenvrij en eivrij zijn op het schap van de supermarkt te vinden. Claims over de afwezigheid van allergenen kunnen extra duidelijkheid geven voor de consument. Er is echter weinig regelgeving rondom allergenen vrij-van claims, behalve voor glutenvrij.
Recent hebben enkele lidstaten, waaronder België, Duitsland en Zweden, specifieke interpretaties en regelgeving vastgesteld voor dergelijke claims.
Lactosevrij
De claim lactosevrij is alleen voor zuigelingenvoeding Europees geregeld, met een norm van 10 mg lactose per 100 kcal. In Europese wetgeving zijn geen eisen gesteld aan deze claim voor toepassing bij andere producten.
Enkele lidstaten hebben nationale richtlijnen of wetgeving. Duitsland kent al langere tijd nationale regelgeving. Daarin wordt voor lactosevrije zuivelproducten zoals melk en kaas een grens gesteld van 0,1 g/ 100g (=1000 ppm). Andere producten vallen niet onder deze regelgeving.
Onder andere Finland, Zweden, Spanje en ook Noorwegen hebben in het verleden voor alle typen producten een norm van 100 ppm lactose vastgesteld. De NVWA heeft tijdens het VMT-Food Law Event in juni 2018 aangegeven bij handhaving in Nederland deze norm ook aan te houden.
De Belgische overheid heeft onlangs echter aangekondigd de norm voor zuigelingenvoeding van 10 mg per 100 kcal toe te passen voor andere soorten producten. Met de norm voor zuigelingenvoeding zijn baby’s met galactosemie beschermd. Galactosemie is een levensbedreigende stofwisselingsziekte, terwijl lactose-intolerantie een milde aandoening is. Het toepassen van de norm voor galactosemie voor alle producten blijkt in de praktijk problemen te geven. Voor producten met weinig calorieën geldt dan een heel lage -zelfs niet detecteerbare- toegestane concentratie. Voor producten met veel calorieën zou de grens vele malen hoger zijn.
Maar alleen een norm is niet genoeg om mensen met galactosemie te beschermen. Lactosevrij gemaakte zuivelproducten zijn door de aanwezigheid van een afbraakproduct van lactose – galactose- gevaarlijk voor mensen met galactosemie. Deze stof is voor mensen met een lactose-intolerantie geen probleem. Dat is ook de reden dat in de wetgeving voor zuigelingenvoeding en in het certificatieschema SimplyOK aanvullende waarschuwingen voor lactosevrije zuivelproducten worden voorgeschreven.
Vrij-van regels Zweden
Zweden heeft onlangs (15-10-2018) een notificatieplicht voor voorverpakte levensmiddelen met vrij-van allergenenclaims vastgesteld. Producten met dergelijke claims moeten gemeld worden bij de Zweedse Voedsel- en Warenautoriteit (Livsmedelsverket). Ook zijn extra eisen gesteld aan de samenstelling van producten.
Zo mag sojavrij niet geclaimd worden op producten die pinda, erwt of johannesbroodpitmeel bevatten. Deze ingrediënten vertonen kruisreactiviteit met soja en kunnen ook klachten geven bij soja-allergische consumenten.
Misleiding en verwarring
Bijzonder kenmerk?
De Zweedse overheid heeft naast de notificatieplicht ook beperkingen gesteld aan het gebruik van de claims lactosevrij en glutenvrij in bepaalde productgroepen. Zo mag in Zweden ‘lactosevrij' niet op harde kaas geclaimd worden terwijl in Duitsland hiervoor juist specifieke regelgeving is. Ook is glutenvrij op een bearnaisesaus in Zweden niet toegestaan. Gesteld wordt dat deze producten altijd vrij van deze stoffen zijn en de afwezigheid niet als bijzondere eigenschap geclaimd mag worden. Volgens een bepaling in Verordening 1169/2011 mag inderdaad niet gesuggereerd worden dat een levensmiddel bijzondere kenmerken bezit terwijl alle soortgelijke levensmiddelen dezelfde kenmerken bezitten. Er kan echter niet verwacht worden dat alle consumenten basiskennis over productsamenstellingen hebben. Bovendien kan de samenstelling van product veranderen of kan kruisbesmetting optreden in het productieproces.
Het is te verwachten dat discussies zullen ontstaan of deze bepaling van toepassing is op de verschillende vrij-van claims.
Vrij-van = 0?
In de praktijk worden ook andere claims gebruikt, zoals eivrij, melkvrij of zelfs allergenenvrij. Huidige wetgeving dekt deze claims niet. Zonder wettelijke grenzen wordt ‘vrij-van’ als niet-detecteerbaar geïnterpreteerd. De VITAL reference doses kunnen niet gebruikt voor onderbouwing van vrij-van producten. Die zijn namelijk bedoeld voor een risicobeoordeling bij onbedoelde aanwezigheid van allergenen.
Noorwegen heeft april van dit jaar richtlijnen gepubliceerd waarin zij stellen dat vrij-van allergenen claims, afgezien van gluten- en lactosevrij- onnodig zijn en ontmoedigen het gebruik ervan.
Wat is allergeenvrij?
De Reclame Codecommissie heeft in 2016 bepaald dat claims als ‘100% allergeenvrij en ‘allergenenvrij’ misleidend zijn, omdat een consument verwacht dat de producten helemaal geen allergenen bevatten. Omdat mensen allergische reactie kunnen hebben op meerdere stoffen dan alleen de wettelijke veertien, kan dit verwarrend zijn. Uitleg is nodig welke allergenen met de claim zijn bedoeld.
Vrij-van in combinatie met een waarschuwing
Een vrij-van claim in combinatie met een allergenenwaarschuwing wordt in het algemeen als verwarrend en misleidend beschouwd. In sommige gevallen is het ogenschijnlijk tegenstrijdig, maar toch juist. Zoals de claim lactosevrij in combinatie met een waarschuwing ‘Kan sporen van melk bevatten’. Lactose en melkeiwitten zijn namelijk verschillende stoffen en zijn betrokken bij andere type reacties. In Duitsland is hiervoor eind vorig jaar een richtsnoer opgesteld.
Conclusie
Afgezien voor de claim glutenvrij ontbreekt Europese wetgeving. Verschillende lidstaten hanteren eigen normen en interpretaties voor verschillende allergenenclaims. Soms zijn deze interpretaties zelfs tegenstrijdig. Dit maakt het gebruik van dergelijke claims bij export naar landen binnen en buiten de Europese Unie complex. Er is vooral behoefte aan een eenduidige norm voor lactosevrije producten om handelsbelemmeringen en onduidelijkheid voor de consument te voorkomen.
Bronnen:
België lactosevrij (V21): Vragen-antwoorden over sommige bepalingen inzake de etikettering van levensmiddelen
Zweden: lactosevrij en vrij-van regelgeving
Noorwegen : Matmerking Veiledning om god opplysningspraksis
Duitsland: Besluitenlijst ALTS (waarschuwing in combinatie met claim), Regelgeving lactosevrije zuivelproducten
Uitgebreid artikel 'Allergenenclaims zijn niet vrij en niet vrijblijvend' van Bregje Kroeze-Krebbers in Waar&Wet december 2018